(ERGO) – Ilaa 180 qoys oo isugu jira xoola-dhaqato, beeralay iyo dad soo barakacay oo ku nool deeganada Buula-bartire, Istanbuul, Kham-khaam iyo Yontooy ee woqooyiga magaalada Kismaayo ayaa toddobaadkan adeegyo caafimaad ka helay ardayda caafimaadka ee jaamacadda Plasma qaybteeda Kismaayo. Deegaannadan kuma yaallaan xarumo caafimaad, dadkuna waa danyar aan heli karin dhaqaale ay ku gaaraan Kismaayo ama ay dawo ku iibsadaan.
Ardayda Kulliyadda Cafimaad oo kaashanaya Wasaaradda caafimaadka ee dowlad-goboleedka Jubbaland ayaa bukaannada ka daaweeyay xannuunada maqaarka, burikiitada iyo duumada. Sidoo kale, waxay talooyin caafimaad iyo tallaal siiyeen hooyooyinka uurka leh ee deegaannadaas, waxaana dad gaadhaya 540 qof oo ka mid ah qoysaskaas laga daaweyey xanuuno kala duwan, iyadoona 180 maro-kaneeco la siiyay haweenka uurka leh, dadka waayeelka ah iyo qoysaska carruurta haysta.
Duumada ayaa ah xannuunka ugu badan ee ilaa 200 bukaan laga dabiibay, sida uu inoo sheegay Dr. Maxamed Xassan Nuur oo ah dhaqtar ka mid ah macallimiinta Jaamacadda Plasma, hawshana qayb ka ahaa.
Wuxuu Raadiyow Ergo u sheegay in barnaamijkan ay xoogga ku saarayeen daawaynta haweenka uurka leh iyo kuwa nuujinaya ee tuuloyinkaas. Wuxuu sidoo kale sheegay in ka hor inta aysan daawaynta samayn ay deeganadaas ka sameeyeen xog aruurin taas oo ay ku ogaadeen in ay dadka tuulooyinkaas u baahan yihiin adeegyo caafimaad iyo daawooyin.
“Sababaha loo doortay in tuullooyinkaas ama deegaanadaas in looga sameeyo ayaa waxaa ay ahayd ,adeega cafimaad ama baahi cafimaad oo ka jirtay tuullooyinkaas aan soo sheegay, ayna u baahnaayeen bulshooyinka ku dhaqan halkaas in laga caawiyo, dad badan ayaa ka faa’iidaystay barnaamijkan, Hadda xili roobaad ayaa lagu jiraa, deegaanadaasi roobab ayaa ka da’ayay, waxyaabaha ugu badan ee hadda ka Jiray waxaa ka mid ahaa, cuduradda xilliga robaadka la qaado ama qaboobaha iyo waxyaabaha fangal Infection loo yaqaanno,” ayuu yiri Dr. Maxamed.
Ardayda iyo maamulka jaamacadda ayaa iska aruuriyay $2,500 oo lagu iibiyay daawooyinka iyo maro-kaneecooyinka. Waxaa baaritaannada sameeyay ardayda jaamacadda ee caafimaadka barta iyo dhaqaatiirta la socday oo iyaguna daawooyinka qorayay; waxaana hawlahaas qayb kormeer ka ahayd wasaaradda caafimaadka Jubbaland.
Shukri Cabdullahi Cabdi oo ka mid ah dadka ku nool tuulada Istanbuul oo 25 km u jirta magaalda Kismaayo, waxay Raadiyow Ergo u sheegtay in barnaamijkaas ay ka faa’iidday daaweynta xanuunada duumada, burikiitada iyo adeegyada hooyada uurka leh. Waxay sheegtay in dhaqaatiirta ay u sameeyeen baaritaanno dhinaca dhiigga ah, maaddaama ay tahay hooyo xaamilo ah, oo aan awoodin in ay tagto goobaha caafimaadka ee lacagta looga baahan yahay.
Waxaa sidoo kale loo daaweeyay seddex carruur oo la xanuunsanaa malaariyada muddo saddex cisho ah. Waxay sheegtay in tuuladu aysan lahayn goob caafimaad, sidaas darteed waxay qorshaynaysay in ay carruurta geyso Kismaayo.
Waxay Raadiyow Ergo u sheegtay in ay doonaysay in ehelkeeda oo Kismaayo jooga ay ka caawiyaan kirada gaariga ay raacayso iyo daawaynta ilmaha.
Shukri waxay dakhaatiirtu siiyeen sharoobooyin iyo kiniini vitamin ah. Waxay sheegtay in Ilmaheeda bukaanka ah loo siiyay kiniiniga Malaariyada oo ay isticmaali karaan mudo toddobaad ah.
“Afar qof ayaan ahayn waan ku cafimaadnay, aniga qof xaamillo ayaan ahay dhiiga ayey iga baadheen, ilmahiina malariyo ayaa laga daaweyey, hadda way fiican yihiin, markii hore raashinba maqaadanayn lakiin hadda way ka fiican yihiin sidii hore, markii hore ilamaha waa matagaayeen, waa qufacaayeen, naqaska ayaa ku dhagaayey, aad bay u rafadsanayeen” ayay tiri.
Qoyska Shukri waxaa uu ka kooban yahay shan qof, noloshooda waxaa ay ku tiirsan tahay 30 neef oo adhiya oo ay ku haystaan tuulada Istanbuul, kuwaas oo uga hadhay 70 neef oo adhiya iyo 20 lo’ ah oo ay dhaafiyeen abaarihii sannadkii 2016.
Xilligan xaggaaga ah ee gu’ga laga soo baxay ayaa badanaa xanuunka duumadu uu deegaanka ku fidaa maaddaama kaneecadu ay ka soo kacdo dhinaca webiga iyo meelaha godan ee biyo-qabatinka ah, sida uu Raadiyow Ergo u sheegay Maxamed Sheekh Aadan oo ah Isu-duwaha wasaaradda cafimaadka ee degmada Kismaayo oo wasaaradda u qaabilsanaa talo-siinta iyo kormeerka barnaamijkan muddadii afarta cisho ahayd ee uu socday.
Wuxuu sheegay dhaqaatiirta iyo ardayda bartay caafimaadka in ay yihiin quwad muhiim u ah wax ka qabashada baahiyaha caafimaad ee jirta.
Xafiido Axmed Cabdullahi waxaa ay ka mid tahay dadka ku nool tuulada Buula-bartire oo Kismaayo u jirta 20 km, waxay sheegtay in loo daaweeyay wiil iyo laba gabdhood oo yaryar.
Waxay Raadiyow Ergo u sheegtay in wiilkeeda ay haysay qandho aad u badan, cunnadiina uu qaadan kari-waayay balse dhaqaatiirta ay daawooyin ay ka mid yihiin kiniinka xanuunka duumadda markii ay siiyeen ay xaaladdiisa isbadashay oo hadda laga dareemayo is bedel caafimaad.
Xafiido ayaa waxaa sidoo kale loo daaweeyay labo gabdhood oo midi tahay shan sano jir iyo mid saddex sano jirta oo qabay xanuun kaga dhacay maqaarka, waxaa ay sheegtay in gabadhihiina loo siiyey daawo ay korka ka mariso iyo saabuun loogu talagalay in ay yarayso cuncunka jidhka haddana ay fiican yihiin oo sidii hore ay dhaamaan .
“Labadda gabdhood kor cuncun ayey lahaayeen, korka dhan wuu googa’ay iyo gacmaha kuli way fiiq-fiiqmeen, maasha Allaah waxaa ay siiyeen kiniin iyo saabuunta kor cuncunka, way ku raysteen, way ku fiicnaadeen”
Xafiido waa hooyo haysata shan carruur ah oo aabbahood ay kala tageen labo sano ka hor, waxaa tuulada Buula-bartire ay ku haysataa maqaayad yar oo ay ku iibiso shaaha taas oo waxa ay ka hesho ay ku maarayso nolasha qoyskeedda.
