(ERGO) – Afartan haween barakac ah oo ku nool xerada Waxsan-suge ee deegaanka Garasbaaley ee gobollka Benaadir ayaa si wada jir ah uu hal abuuray fikardo ay ku soo saarayaan alaabaha farshaxanka iyo agabyada hiddaha iyo dhaqanka, kuwaas oo ay iibiyaan si ay nolosha qooyskooda uga maareeyaan.
Haweenkan oo ku shaqeeya xarun ku dhex taalla xerada oo lagu furay $500 oo ay haween Soomaaliyeed oo qurbo-joog ah isugu soo dareen ayaa si lacag la’aan ah haweenka xerada ku nool u tababbarta sameynta farshaxanka iyo alaabaha hidaha iyo dhaqanka.
Faadumo Cabdulqaadir Xasan oo ah hooyada sagaal carruur ah waxay si maalin dhaaf ah uga howlgashaa xaruntan si ay u sameyso Xaqinada, dhiilaha, dermaha iyo babiska.
Hooyadan oo nolosha reerkeeda uu isbdedel dhanka dhaqaalaha ah ku yimid tan iyo intii ay shaqadaan billowday oo alabo sano laga joogo ayaa sheegtay in maalinkii ay ka hesho lacag u dhaxeysa shan ilaa lix dollar ah.
“Waxaan isku qaba kalsooni, xitaa haddi aan madax bannanaado isma dhahayo ilmaha ayaa kaa baahanaya. Waxaa iga qorsheysan in aan si wato shaqadan oo aan isku maareeyo inta aan dhihi lahaa walaalow ama walaaley wax i sii. Waxaa iiga fiican in aan masaftayda iyo babbiskayga tosho.”
Faadumo ayaa tilmaamtay in alaabaha sida dermaha iyo masafada ay u iibiso si bille ah, maaddaama ay culus yihiin oo aysan u sahlayn inay la dhex wareegto xafadaha iyo suuqyada magaalada.
Bishii ayay sheegtay in iibka dermaha iyo masafada oo midkiiba $30-$35 ay ku iibiso ay ka hesho lacag dhan 150 doollar. Waxaa inta badan ka dalbada xafiisyada, guuryaha, hay’addaha goobaha waxbarashada, urrurada hiddaha iyo dhaqanka iyo qurbo-joogta.
Faadumo ayaa noo sheegtay in dhaqaallaha kasoo galay sameynta alaabtaan ay uga faaideysatay in saddex carruurteeda ah oo da’doodu u dhexayso tobban iyo afar ilaa sagaal sano ay ku gayso Dugsi Qur’aan iyo iskuul sanadkii 2019-kii. Bishii ayay waxbarashadooda ku bixisaa lacag dhan $60.
Ka hor Shaqaddaan ayay tilmaamtay in nolosha qoyskooda uu ku tiirsanaa dhaqaale lagu qiyaaso labo doollar oo ay si wada jir ah u soo shaqeyn jiren iyada iyo saygeeda oo gaari gacanle iyo dhar-dhaqow ay ka shaqayn jiray.
Qooyska Faadumo ayaa hal waqti kaliya wax karsan jiray, balse hadda saddex waqti ayay dabka shitaan.
“Markaad so qaraabatid maalinti, habeenki baad wax suubinaysaa. Adiga labadii beri ama saddexdii beri waxaad keenaysaa dhiil ama masaf ama babbis. Shan xabbo haddaan qaado oo min shan kun ah waa labaatan iyo shan kun. Berri labaatan iyo shan xabbaad qaadi kartaq. Fursadan ku siinaynayn oo ma fariisan kartid illeen waxbaa lagaa sugayaa e.”
Faadumo oo seygeeda uusan hadda wax shaqo ah haynin ayaa qoyskeedu sanadkii 2019ka soo barakacday duleedka degmada Baraawe ee gobolka Shabeellaha Hoose, markii biyo yari ay saameysay beer ay ku tiirsanaayeen.
Faadumo iyo haweenka kale ee nololmaalmeedka ka soo saarta xaruntan ayaa si bilaash ah xirfaddan uga bartay haween barakac la ah oo waaliddiintooda ka bartay sida loo sameeyo farshaxanka iyo alaabaha hidaha iyo dhaqanka.
Awliyo Maxamed Muuse waxay tan iyo sanadkii 2019 haweenka soo barakacay ee ku nool xerada Waxsan-suge baraysay sameynta alaabahan.
Waxaa ay xustay in markii haweenkan ay billaabeen barashada xirfadda farsamada gacanta ay wax badan ka beddeshay noolashooda iyo dhaqaalahoodaba.
Awliyo oo ku guuleystay in ay xaruntaan ku tababarto haween badan ayaa sameynta alaabaha ka baratay hooyadeed Maano Maxamed oo si weyn loogu yaqaannay farshaxanka degmada Qoryooley halkaas oo ay iyadu ka soo barakacday.
Haweenka xaruntaan ka howlgalo ayaa agabkooda ka sameeya bacaha la soo isticmaalay kuwaas oo ay dib u dhaqdaan kana sameeyaan agabyada farshaxanka.
“Bacahan iyo cowdan qashiinka dadka xaaqiinka markay sameeyaan inta ay iska jaraan iyo babiska caadiga oo cowda ka samysan waxay iska jaraan aan ka so aruursannaa. Alaabahaas xaafadahan ka aruursannaa. Bacahana waxan ka aruursannaa meelaha oo dadka suuqa ka soo adeegta meeshay iskaga tuuraan aan ka aruursannaa. Waan dhaqannaa, saas ayaan isaga jacbursannaa.”
Awliyo ayaa dhiilaha, xaaqinnada iyo babiska ku iibisa goob yar oo ganacsi ah oo ay ka dhex sameysatay xerada. Waxaa ka adeegta dadka dariska la ah xerada. Waxay sidoo kale iibisaa alaabaha bakaashka, sida nanaca, khudaarta, batariyada iyo oomada.
Waxay xustay in billowga shaqadan ay dhammaantood u ahayd guul, si gaar ahna ay fursad muhiim ah u ahayd haweenka ay bartay.waxay intaas ku dartay in shaqadan ay haweenka uga fiican tahay shaqooyinkii ay horay u qaban jireen.
“Waxay tan uga roon tahay qoraxda ay ku soo wareegayaan iyo jidka ay dhibaato kala soo kulmayaan. Haddana iyagoo subaxdii baxay oo maqriibkii iyo meelahas imaanaya oo aan wax qaab leh soo helayn. Hadda tan waxay ugu roon tahay subaxdii ayay soo xaroonayaan. Ilaa lix saac way baxayaan. Ilamahoodana waa ogyihiin, shaqadoodana waa ogyihiin.”
Xerada waxaa deggan 300 oo qoys oo badankood ka soo barakacay fatahaadaha webiga Shabeelle iyo dagaal qabiillada ku soo laa-blaabtay gobolka Shabeellaha Hoose.
Xaliimo Muumiin Guure oo ah hooyada afar carrruur ah waxay ka mid tahay haweenka ku shaqeysta farshaxanka. Waxay u sheegtay Raariyo Ergo in qoys ballaaran ay ka maareyso noloshooda alaabahan ay sameyso.
Waxa ay sheegtay in qoyskeeda oo ka kooban 40 qof oo isugu jira ah carruurteeda, walaalaheed iyo carruurta ay dhaleen ay ku kabto dhaqaalaha soo gala. Si maalin dhaaf ah ayay u heshaa lacag dhan 10 doollar.
Xaliimo ayaa tilmaamtay in ay Iskaashadaan haweenka kale ee ka shaqeeya farshaxanka si uu kordho daqligooda, isla markaana ay si wadajir ah u soo saaraan mararka qaar alaab badan taas oo ay kala qeybsadaan lacagta ka soo gasho.
Tan iyo markii ay haweenkani billaabeen shaqada soo saarista alaabahan ayay xuseen in wax badan ay iska beddeshay dhaqalahooda guud, waxbarashada carruurtooda, cuntada, biyaha iyo dhammaan baahiyahooda, ayna ku qanacsan yihiin sida ay u socoto shaqadooda.